Nabój 5.45x39mm: Radziecka Odpowiedź, Która Zmieniła Pole Walki
W czasach zimnej wojny wyścig zbrojeń nie dotyczył tylko technologii nuklearnej, ale również broni strzeleckiej. Gdy Stany Zjednoczone i NATO wprowadziły małokalibrowy, szybkostrzelny nabój 5.56x45mm, Związek Radziecki wiedział, że musi odpowiedzieć. Rezultatem tych prac był nabój 5.45x39mm – amunicja, która stała się sercem legendarnego karabinka AK-74 i na stałe zapisała się w historii wojskowości. W tym artykule przyjrzymy się jej kluczowym cechom, danym technicznym, porównamy ją z zachodnim rywalem i wskażemy, w jakiej broni jest stosowana.
Historia: Potrzeba Szybkości i Lekkości
Doświadczenia z Wietnamu pokazały armii radzieckiej, że ich standardowy nabój pośredni 7.62x39mm, choć potężny, miał swoje wady. Był stosunkowo ciężki, co ograniczało ilość amunicji zabieranej przez żołnierza, a jego balistyka utrudniała celowanie na dalsze dystanse. Tymczasem amerykańscy żołnierze, uzbrojeni w karabinki M16 zasilane lekkim nabojem 5.56x45mm, mogli prowadzić celniejszy i bardziej kontrolowany ogień.
W odpowiedzi, w latach 70. XX wieku w Centralnym Instytucie Naukowo-Badawczym Mechaniki Precyzyjnej (CNIIToczMasz) opracowano nowy nabój małokalibrowy. W 1974 roku, wraz z nowym karabinkiem AK-74, został on oficjalnie przyjęty na uzbrojenie Armii Radzieckiej pod oznaczeniem 5,45x39mm. Jego chrzest bojowy miał miejsce podczas radzieckiej interwencji w Afganistanie, gdzie zyskał przydomek „zatruty pocisk” lub „kula-szydło” ze względu na swoje specyficzne właściwości w celu.
Dane Techniczne i Charakterystyka Pocisku
To, co wyróżniało radziecki nabój, to unikalna konstrukcja standardowego wojskowego pocisku 7N6.
- Kaliber: 5,45 mm
- Długość łuski: 39,82 mm
- Długość całkowita naboju: 57,00 mm
- Masa pocisku (7N6): 3,43 g (53 gr)
- Prędkość wylotowa: ok. 900 m/s (z lufy AK-74)
- Energia wylotowa: ok. 1380 J
Pocisk 7N6 miał płaszcz stalowy, rdzeń ze stali miękkiej, a jego charakterystyczną cechą była pusta przestrzeń w części dziobowej. Pod nią znajdował się twardy stalowy rdzeń, a resztę wypełniał ołowiany płaszcz. Taka budowa powodowała, że po trafieniu w cel (zwłaszcza w tkankę miękką), środek ciężkości pocisku gwałtownie się przesuwał. Prowadziło to do jego koziołkowania, czyli niestabilnego obrotu, co powodowało bardzo rozległe i trudne do leczenia rany.
Rodzaje i Ceny Amunicji 5.45x39mm
Na rynku cywilnym w Polsce dostępnych jest kilka rodzajów amunicji tego kalibru, głównie produkcji wschodniej.
- FMJ (Full Metal Jacket): Najpopularniejsza i najtańsza amunicja do strzelania rekreacyjnego i treningowego. Są to pociski pełnopłaszczowe, najczęściej z rdzeniem ołowianym lub miękkim stalowym. Ceny amunicji FMJ (np. Barnaul) zaczynają się od około 1,50 zł do 2,50 zł za sztukę.
- HP (Hollow Point) / SP (Soft Point): Amunicja z pociskiem grzybkującym lub z odkrytym rdzeniem ołowianym, przeznaczona głównie do celów sportowych lub łowieckich (w krajach, gdzie jest to dozwolone). Jest nieco droższa i rzadziej spotykana.
- Amunicja wojskowa (demobil): Czasami na rynku pojawiają się partie oryginalnej amunicji wojskowej (np. 7N6), jednak jej dostępność bywa ograniczona ze względu na przepisy dotyczące pocisków z twardym rdzeniem.
Porównanie: 5.45x39mm vs 5.56x45mm NATO
To klasyczne starcie Wschodu z Zachodem, które od dekad budzi emocje wśród strzelców.
| Cecha | 5.45x39mm (7N6) | 5.56x45mm NATO (M855) |
| Prędkość wylotowa | ~900 m/s | ~945 m/s |
| Energia wylotowa | ~1380 J | ~1780 J |
| Trajektoria lotu | Bardzo płaska | Płaska |
| Odrzut | Bardzo niski, uznawany za jeden z najniższych w karabinkach szturmowych | Niski, ale odczuwalnie większy niż w 5.45 |
| Efekt w celu | Tendencja do koziołkowania po trafieniu | Tendencja do fragmentacji (pękania) pocisku |
| Dostępność cywilna | Dobra, ale mniejszy wybór producentów i typów pocisków | Ogromna, światowy standard, szeroki wachlarz amunicji |
Podsumowując porównanie: 5.56x45mm jest nabojem o wyższej energii i prędkości. 5.45x39mm rekompensuje to wyjątkowo niskim odrzutem, co pozwala na prowadzenie bardzo szybkiego i kontrolowanego ognia, nawet w trybie automatycznym. Oba naboje mają podobne, doskonałe właściwości balistyczne na typowych dystansach walki (do 400-500 metrów) i oba są śmiertelnie skuteczne, choć osiągają to w różny sposób.
Przykładowa Broń na Nabój 5.45x39mm
Amunicja ta jest nierozerwalnie związana z rodziną broni systemu Kałasznikowa.
- AK-74 i jego warianty: Standardowy karabinek piechoty.
- AKS-74U („Krótka lufa”): Kompaktowy subkarabinek dla załóg pojazdów i sił specjalnych.
- RPK-74: Ręczny karabinek maszynowy.
- AN-94 „Abakan”: Zaawansowany następca AK-74 o unikalnym systemie opóźnionego odrzutu.
- Wz. 88 Tantal i Wz. 89 Onyks: Polskie karabinki, które przez pewien czas były na wyposażeniu Wojska Polskiego przed przejściem na standard NATO.
- Cywilne karabinki AK: Wiele firm (np. Saiga, WBP Rogów) produkuje na rynek cywilny wysokiej jakości klony i warianty AK-74.
Nabój 5.45x39mm to kamień milowy w rozwoju radzieckiej myśli technicznej. Udowodnił, że koncepcja małokalibrowej amunicji jest słuszna, oferując żołnierzom broń lekką, celną i o bardzo kontrolowanym odrzucie. Mimo upływu lat, wciąż pozostaje on standardową amunicją armii rosyjskiej i wielu innych państw, a na rynku cywilnym stanowi ciekawą i cenioną alternatywę dla platformy AR-15.
